December is aangebroken. De dagen zijn kort, de temperaturen dalen en de natuur lijkt in diepe rust. Toch betekent dit niet dat je helemaal niets meer in de tuin hoeft te doen. Juist nu leg je een belangrijke basis voor een prachtige lente en zomer. Met een beetje aandacht en de juiste klussen zorg je ervoor dat je tuin de winter goed doorkomt. Dit is hét moment om je tuin winterklaar te maken, zodat je straks in het voorjaar weer volop geniet.

Opruimen en orde scheppen

Een opgeruimde tuin oogt niet alleen prettiger, het is ook beter voor je planten en de bodemstructuur. December is een prima maand om de laatste opruimklussen aan te pakken voordat de echte winterkou toeslaat.

Bladeren: vriend of vijand?

Afgevallen blad kan een nuttige functie hebben. Het vormt een natuurlijke beschermlaag tegen vorst voor de bodem en de wortels van je planten. Bovendien biedt het beschutting aan kleine dieren zoals egels en insecten. Laat bladeren daarom gerust liggen op plekken waar ze geen kwaad kunnen, zoals in de borders tussen vaste planten en onder heesters.

Er zijn echter ook plekken waar je het blad beter weghaalt: Zoals op je terras of in je borders, waar je door bladeren juist meer kans hebt op ongedierte. Wil je meer tips voor het onderhouden van je tuin? Lees dan onze tips voor een mooie tuin.

Op het gazon: Een dikke laag bladeren verstikt het gras. Hierdoor krijgt het gras geen licht en lucht meer, wat kan leiden tot gele plekken en schimmelvorming. Hark het blad dus zorgvuldig van je gazon.
Op paden en terrassen: Natte bladeren maken paden en terrassen spekglad. Verwijder ze om uitglijden te voorkomen.
In de vijver: Bladeren die in de vijver waaien, verteren en vervuilen het water. Span eventueel een net over de vijver of schep de bladeren er regelmatig uit.
In de dakgoot: Verstopte dakgoten veroorzaken wateroverlast. Controleer je goten en verwijder bladeren en ander vuil.

Het verzamelde blad is overigens goud waard. Gooi het niet weg, maar maak er een bladhoop van in een rustig hoekje. Dit wordt na verloop van tijd waardevolle bladcompost, een uitstekende bodemverbeteraar. Of gebruik het direct als mulchlaag in je borders.

Laatste restjes opruimen

Loop eens kritisch door je tuin. Verwijder uitgebloeide eenjarige planten. Haal oude plantensteunen weg of maak ze schoon voor volgend jaar. Lege potten en bakken maak je schoon en berg je droog op om vorstschade te voorkomen. Terracotta potten zijn hier extra gevoelig voor. Heb je een moestuin? Haal de laatste oogstresten weg om ziekten en plagen geen kans te geven te overwinteren.

Bescherming tegen koning winter

De winter kan streng zijn, met vorst, sneeuw en gure wind. Niet alle planten zijn hier even goed tegen bestand. Met de juiste bescherming help je ze de koude maanden door.

VIDEO: Hoe maak je je tuin winterklaar? | Tuinieren in december | TUINPLEZIER

Vorstgevoelige planten inpakken

Sommige planten hebben extra hulp nodig om de winter te overleven. Denk aan mediterrane planten zoals olijfbomen, vijgen of oleanders, maar ook aan bepaalde rozen, hortensia’s of exotische planten.

Planten in pot: Verplaats kuipplanten naar een koele, lichte en vorstvrije plek, zoals een schuur, garage of onverwarmde kamer. Geef ze spaarzaam water.
Planten in de volle grond: Bescherm de voet van de plant met een dikke laag mulch, zoals blad, stro of houtsnippers. Pak de kroon of de hele plant in met vliesdoek, jute of speciale beschermhoezen. Zorg wel voor voldoende ventilatie om schimmel te voorkomen. Bind bij elkaar wat loshangt, zodat de wind er minder vat op heeft.

Vergeet ook nieuw aangeplante struiken en bomen niet. Hun wortelstelsel is vaak nog niet volledig ontwikkeld, waardoor ze kwetsbaarder zijn voor uitdroging door vorst en wind.

De kracht van een mulchlaag

Een mulchlaag is een laag organisch materiaal die je op de bodem aanbrengt. Dit heeft meerdere voordelen in de winter:

Het beschermt de wortels van planten tegen strenge vorst.
Het voorkomt dat de bodem dichtslaat door zware regenval.
Het onderdrukt de groei van onkruid in het vroege voorjaar.
Het verbetert de bodemstructuur en het bodemleven naarmate het verteert.

Geschikte materialen zijn bladcompost, houtsnippers, cacaodoppen of gewoon afgevallen blad. Breng een laag van enkele centimeters aan rondom je planten, maar houd de stam of basis van de plant vrij om rotten te voorkomen.

Interessante links

Verdiep je verder in Winterklaar: onderhoud van je tuin in december met een aantal zorgvuldig geselecteerde links.

Water en leidingen

Voorkom bevroren waterleidingen. Sluit de buitenkraan af en laat de leiding leeglopen. Koppel tuinslangen los, laat ze leeglopen en berg ze binnen op. Ook regentonnen laat je beter leeglopen of je zorgt ervoor dat ze niet volledig kunnen bevriezen, bijvoorbeeld door er een balletje in te leggen.

Plantenverzorging in december

Ook al lijkt de tuin in rust, sommige planten vragen juist nu om aandacht.

Snoeien: wat wel en niet?

December is over het algemeen geen grote snoeimaand. Veel planten zijn in rust en snoeien kan bij strenge vorst tot invriezen van de snoeiwonden leiden. Toch zijn er uitzonderingen: zoals je kunt lezen in deze creatieve tuinideeën, hoeft een mooie tuin helemaal niet duur te zijn.

Druiven: Snoei druiven (Vitis vinifera) vóór de kerst. Later in de winter komt de sapstroom op gang en kan de plant gaan ‘bloeden’.
Leifruit: Appel- en perenbomen (Malus domestica, Pyrus communis) in leivorm kun je nu snoeien.
Knotwilgen: De winter is de traditionele tijd om wilgen te knotten.
Dode of beschadigde takken: Deze kun je altijd weghalen, ongeacht het seizoen.

Wacht met het snoeien van de meeste heesters en vaste planten tot het late voorjaar. De uitgebloeide stengels en bloemhoofden bieden niet alleen bescherming aan de plant zelf, maar zien er vaak ook prachtig uit met een laagje rijp of sneeuw. Denk aan siergrassen of de uitgebloeide bloemen van de Hortensia.

Verplanten en aanplanten

Zolang de grond niet bevroren is, kun je nog steeds bladverliezende bomen en heesters planten of verplanten. De planten zijn in rust, waardoor de schok van het verplanten kleiner is. Zorg wel voor een ruim plantgat en geef na het planten voldoende water.

Bollen voor het voorjaar

Ben je vergeten voorjaarsbollen te planten? Als de grond nog niet bevroren is, kun je vaak in december nog tulpen planten. Andere bollen zoals narcissen en krokussen plant je beter eerder, maar een late poging is soms nog succesvol, zeker in een zachte winter.

Het gazon in winterrust

Je gazon heeft nu vooral rust nodig. Betreed het gazon zo min mogelijk, zeker bij vorst of sneeuw. Bevroren grassprieten breken gemakkelijk af, wat lelijke plekken veroorzaakt in het voorjaar.

Laatste maaibeurt: Als het gras nog wat gegroeid is en het weer het toelaat, kun je het nog een laatste keer maaien. Stel de maaihoogte iets hoger in dan normaal (ongeveer 4-5 cm).
Bladvrij houden: Zorg dat het gazon bladvrij blijft om verstikking en schimmel te voorkomen.
Bekalken: December kan een goede maand zijn om kalk te strooien als uit een bodemtest blijkt dat de zuurgraad te laag is. Kalk helpt mosgroei te verminderen en verbetert de opname van voedingsstoffen.

Gereedschap winterklaar maken

Goed onderhoud van je tuingereedschap verlengt de levensduur en zorgt ervoor dat je er in het voorjaar weer direct mee aan de slag kunt.

Schoonmaken: Verwijder alle aarde en plantenresten van spades, schoppen, harken en snoeischaren.
Slijpen: Maak de messen van snoeischaren en heggenscharen scherp.
Invette: Behandel metalen delen met een dun laagje olie of WD-40 om roest te voorkomen. Houten stelen kun je inwrijven met lijnolie.
Opbergen: Berg al het gereedschap droog en netjes op in de schuur of garage.
Grasmaaier: Maak de grasmaaier schoon. Controleer het oliepeil en de bougie. Volg de instructies van de fabrikant voor winteronderhoud. Vaak is het beter om de benzinetank leeg te maken.

Dieren in de wintertuin

Je tuin kan een belangrijke schuil- en voedselplaats zijn voor dieren in de winter. Met een paar kleine aanpassingen help je vogels, egels en insecten de koude maanden door.

Voeding voor vogels: Hang vetbollen, pindaslingers of voedersilo’s met zaden op. Zorg voor variatie in het aanbod. Begin pas met voeren als het echt koud wordt en de natuurlijke voedselbronnen schaars worden.
Water: Zorg voor een schaal met vers water, niet alleen om te drinken maar ook om te badderen. Ververs het water regelmatig en zorg dat het niet bevriest (leg er bijvoorbeeld een balletje in).
Schuilplaatsen: Laat een hoekje van de tuin wat rommeliger. Een stapel takken of een bladhoop is een ideale overwinteringsplek voor egels en insecten. Laat uitgebloeide plantenstengels staan; hierin overwinteren vaak insecten.
Nestkastjes: Maak bestaande nestkastjes schoon zodat vogels ze kunnen gebruiken als slaapplaats tijdens koude nachten.

Vooruitkijken naar het nieuwe seizoen

December is ook een maand van rust en reflectie. Terwijl de tuin slaapt, kun jij alvast plannen maken voor het komende tuinseizoen.

Evalueren: Wat ging er goed afgelopen jaar? Wat kan beter? Welke planten deden het goed, welke niet?
Plannen maken: Maak een schets of plan voor nieuwe borders, een moestuin of andere projecten.
Inspiratie opdoen: Blader door tuintijdschriften, boeken of bezoek websites voor nieuwe ideeën.
Zaden bestellen: Dit is een goed moment om zaadcatalogi door te nemen en alvast zaden te bestellen voor het komende seizoen.

Door nu aandacht te besteden aan je tuin, leg je de basis voor een gezond en bloeiend nieuw jaar. Het onderhoud van je tuin in december is een investering die zich in het voorjaar dubbel en dwars terugbetaalt.

Veelgestelde vragen over tuinonderhoud in december

Kan ik in december nog rozen snoeien?

Het is beter om te wachten met het snoeien van de meeste rozen tot maart, na de strengste vorst. Het weghalen van dode of zieke takken kan wel altijd. Bij erg lange, losse takken kun je ze eventueel iets inkorten om windschade te voorkomen, maar de hoofdsnoei bewaar je voor het voorjaar.

Moet ik mijn vijver helemaal leeghalen in de winter?

Nee, dat is meestal niet nodig en zelfs onwenselijk voor het onderwaterleven. Zorg er wel voor dat de vijver niet volledig dichtvriest, zodat er gasuitwisseling mogelijk blijft. Dit kan met een ijsvrijhouder, een luchtpompje of een bosje rietstengels. Verwijder afgestorven plantendelen en ingewaaid blad.

Is het nodig om de grond in december om te spitten?

Traditioneel werd de tuin vaak in de winter gespit, zodat de vorst de grote kluiten kon breken. Tegenwoordig wordt dit minder aangeraden omdat het het bodemleven kan verstoren. Het aanbrengen van een laag compost of mulch is vaak beter voor de bodemstructuur. Alleen bij zeer zware kleigrond kan winterspitten soms nuttig zijn.

Wat doe ik met kuipplanten die te groot zijn om binnen te zetten?

Als een kuipplant echt niet naar binnen kan, probeer hem dan zo goed mogelijk te beschermen. Plaats de pot op een beschutte plek, dicht bij het huis. Pak de pot goed in met noppenfolie of jute om de wortels te beschermen. Bescherm de plant zelf met vliesdoek of een speciale hoes. Geef alleen water als de potkluit droog is en het niet vriest.