Je huis krijgt pas echt sfeer met de juiste verlichting. Spots en inbouwverlichting spelen daarin een grote rol. Ze zorgen voor gericht licht, accentueren mooie plekken of geven juist een subtiele basisverlichting. Maar wat als je oude halogeenspots te veel energie verbruiken? Of als een spotje simpelweg kapot is? Dan is het tijd om ze te vervangen. Misschien zie je er een beetje tegenop, want werken met elektriciteit vraagt om voorzichtigheid. Geen zorgen, met deze handleiding helpen we je stap voor stap om jouw spots veilig en succesvol te vervangen. Zo geniet je straks weer van prachtig licht, precies zoals jij het wilt.

Veiligheid voorop: stroom eraf!

Voordat je ook maar een schroevendraaier aanraakt, is er één gouden regel: schakel de stroom uit. Dit is de allerbelangrijkste stap voor jouw veiligheid. Elektriciteit is onzichtbaar en kan gevaarlijk zijn. Door de stroom uit te schakelen, voorkom je het risico op een elektrische schok.

Zoek de juiste groep in de meterkast. Vaak staat aangegeven welke groep bij welke ruimte of welk type verlichting hoort.
Zet de schakelaar van de betreffende groep om. Hiermee onderbreek je de stroomtoevoer naar de lichtpunten waar je gaat werken.
Weet je niet zeker welke groep het is? Schakel dan voor de zekerheid de hoofdschakelaar uit. Dan zit je altijd goed.
Controleer altijd of de stroom er echt af is. Gebruik hiervoor een spanningszoeker. Houd de punt tegen de contacten waar de spot op aangesloten was. Brandt het lampje van de spanningszoeker niet? Dan is de stroom eraf en kun je veilig aan de slag. Doe deze controle *altijd*, ook als je denkt zeker te weten dat de stroom is uitgeschakeld.

Neem geen enkel risico als het om elektriciteit gaat. Veiligheid staat altijd op de eerste plaats bij het vervangen van plafondspots of andere inbouwverlichting.

Goede voorbereiding is het halve werk

Met een goede voorbereiding verloopt het vervangen van je spots een stuk soepeler. Zorg dat je alles bij de hand hebt voordat je begint. Dat voorkomt heen en weer geloop en zorgt ervoor dat je geconcentreerd kunt werken.

Benodigdheden verzamelen

Wat heb je nodig voor deze klus? Meestal kom je een heel eind met basisgereedschap:

Nieuwe spots of lampjes (let op de juiste fitting en wattage/voltage)
Een kleine platte schroevendraaier (vaak nodig voor kroonsteentjes)
Een spanningszoeker (voor de veiligheidscheck!)
Eventueel een striptang, als je draden moet inkorten of opnieuw moet strippen
Een trapje of een stevige stoel om veilig bij het plafond te komen

Leg alles binnen handbereik klaar op een plek waar je er goed bij kunt.

VIDEO: Veranderde traditionele blikjesverlichting in een paar eenvoudige stappen met onze alles-in-n downlight-set!

De juiste nieuwe spots kiezen

Voordat je oude spots vervangt, denk na over wat je precies wilt. Dit is hét moment om over te stappen op energiezuinige LED-verlichting als je dat nog niet had. Let bij het kiezen van nieuwe spots op een paar dingen:

Fitting: Controleer welke fitting je oude spot heeft (bijvoorbeeld GU10, GU5.3/MR16, G9). De nieuwe spot moet dezelfde fitting hebben, tenzij je ook de armatuur vervangt. GU10 werkt direct op 230V, terwijl GU5.3 (MR16) vaak op 12V werkt en een transformator nodig heeft.
Voltage: Werken je huidige spots op 230V of 12V? Dit is cruciaal. 12V spots hebben een transformator (ook wel trafo genoemd) nodig. Als je 12V halogeen vervangt door 12V LED, controleer dan of je huidige transformator geschikt is voor het lage wattage van LED. Soms moet je de transformator mee vervangen. 230V spots sluit je direct aan op het lichtnet.
Formaat: Meet de diameter van het gat in je plafond en de inbouwdiepte. De nieuwe spot of armatuur moet hier natuurlijk wel in passen.
Lichtkleur: LED-spots zijn er in verschillende lichttemperaturen (uitgedrukt in Kelvin, K). Warm wit (rond 2700K) geeft een gezellige sfeer, vergelijkbaar met halogeen. Neutraal wit (rond 3000K-4000K) is helderder en goed voor werkplekken. Koel wit (boven 4000K) neigt naar blauw en wordt vaak in functionele ruimtes gebruikt.
Dimbaarheid: Wil je de spots kunnen dimmen? Kies dan specifiek voor dimbare LED-spots én controleer of je dimmer compatibel is met LED. Niet alle oude (halogeen)dimmers werken goed samen met LED-lampen.

Goed nadenken over deze punten voorkomt teleurstelling achteraf en zorgt dat je straks de perfecte verlichting hebt.

Stappenplan: spots veilig vervangen

Met de stroom eraf en de juiste spullen bij de hand, ben je klaar om de oude spots te vervangen. Volg deze stappen zorgvuldig.

Stap 1: Oude spot verwijderen

Hoe je de oude spot verwijdert, hangt af van het type armatuur.

Spots met klemveren: De meeste inbouwspots zitten vast met twee klemveren. Trek het armatuur voorzichtig een stukje naar beneden. Je voelt weerstand van de veren. Knijp de veren samen en trek het armatuur verder uit het plafond.
GU10 lampjes: Zit er een los lampje in het armatuur (vaak GU10)? Meestal zit er een borgring voor. Verwijder deze ring (vaak door te draaien of los te klikken). Het lampje komt dan los. Draai het lampje een kwartslag en trek het uit de fitting.
Vaste LED-modules: Sommige moderne armaturen hebben een geïntegreerde LED-module die je niet los kunt vervangen. In dat geval vervang je het hele armatuur.

Als het armatuur of lampje los is, zie je de bedrading. Maak de draden los. Dit zit vaak vast met een kroonsteentje (schroefjes losdraaien) of een steekklem (lipjes indrukken of draaien).

Verdiepende links

Uitgelichte artikelen en bronnen over Spots en inbouwverlichting vervangen: een veilige handleiding voor jouw gemak.

Stap 2: Bedrading controleren

Nu de oude spot weg is, controleer je de bedrading die uit het plafond komt. Ziet alles er nog goed uit? Zijn de koperdraden niet beschadigd of gecorrodeerd? Zie je geen smeltplekken op de isolatie? Meestal vind je een blauwe draad (nuldraad) en een bruine of zwarte draad (fasedraad). Bij een serieschakeling kunnen er meer draden zijn. Als de bedrading er slecht uitziet, schakel dan een elektricien in.

Stap 3: Nieuwe spot aansluiten

Sluit nu de nieuwe spot of het nieuwe armatuur aan. Volg de instructies die bij de nieuwe spot geleverd zijn.

Bij kroonsteentjes: Strip de draden eventueel een klein stukje (ongeveer 5 mm) als dat nodig is. Steek de bruine/zwarte draad in de ene kant van het kroonsteentje en de bijbehorende draad van de spot aan de andere kant. Draai het schroefje goed vast. Zorg dat er geen koper uitsteekt. Herhaal dit voor de blauwe draad. Trek voorzichtig aan de draden om te controleren of ze goed vastzitten.
Bij steekklemmen: Steek de draden in de daarvoor bestemde openingen. Vaak is aangegeven welke kleur waar moet (L voor fase/bruin/zwart, N voor nul/blauw). Zorg dat de draden diep genoeg zitten.
Bij 12V spots: Sluit de spot aan op de (eventueel nieuwe) transformator, en sluit de transformator aan op de 230V bedrading uit het plafond. Volg hierbij nauwkeurig de handleiding van de transformator en spot.

Zorg ervoor dat de verbindingen netjes en veilig zijn. Geen losse eindjes, geen bloot koper.

Stap 4: Nieuwe spot plaatsen

Duw de aangesloten spot voorzichtig terug in het gat in het plafond. Zorg dat de bedrading netjes weggewerkt is en niet klem komt te zitten. Knijp de klemveren samen, duw het armatuur in het gat en laat de veren los. De veren zorgen ervoor dat het armatuur strak tegen het plafond klemt. Controleer of de spot goed vastzit en recht hangt.

Stap 5: Testen maar!

Alle spots vervangen? Dan is het tijd voor de test. Controleer nogmaals of alle verbindingen goed en veilig lijken. Ga naar de meterkast en schakel de stroom weer in (eerst de groep, dan eventueel de hoofdschakelaar). Loop terug naar de ruimte en zet de lichtschakelaar aan. Als het goed is, branden je nieuwe spots nu prachtig! Controleer of alle spots werken. Als je dimbare spots hebt geïnstalleerd, test dan ook de dimfunctie.

Wanneer schakel je een professional in?

Hoewel het vervangen van een spot vaak goed zelf te doen is, zijn er situaties waarin je beter een erkende elektricien inschakelt:

Als je je onzeker voelt over het werken met elektriciteit.
Als de bedrading oud, beschadigd of onduidelijk is.
Als je transformatoren moet vervangen en niet zeker weet hoe dit moet.
Als spots blijven knipperen of niet goed werken na vervanging.
Bij complexe schakelingen of grote aantallen spots.
Voor installaties in vochtige ruimtes zoals de badkamer (hier gelden speciale veiligheidsnormen, IP-waardes).

Een professional heeft de kennis en ervaring om de klus veilig en volgens de regels uit te voeren. Soms is die extra zekerheid het gewoon waard.

Veelgestelde vragen over spots vervangen

Kan ik zomaar mijn oude halogeenspots vervangen door LED?

Ja, meestal kan dat. Let goed op de fitting (GU10 of GU5.3/MR16) en het voltage (230V of 12V). Bij 230V (vaak GU10) is het meestal een kwestie van oude lamp eruit, nieuwe LED erin. Bij 12V (vaak GU5.3) heb je een transformator. Controleer of je huidige transformator geschikt is voor het lage vermogen van LED. Soms werkt het niet goed samen (knipperen) en moet je een LED-compatibele transformator plaatsen. Meer weten over het zelf installeren van verlichting? Lees dan onze uitgebreide doe-het-zelf gids.

Mijn nieuwe LED spot knippert, wat nu?

Knipperende LED’s worden vaak veroorzaakt door incompatibiliteit. Als je een dimmer gebruikt, controleer dan of zowel de LED-spot als de dimmer dimbaar zijn en of ze goed samenwerken (check de specificaties van de fabrikant). Bij 12V spots kan het probleem ook liggen bij een ongeschikte (halogeen)transformator. Vervang deze eventueel door een LED-driver/transformator.

Heb ik speciaal gereedschap nodig om spots te vervangen?

Meestal niet. Een kleine schroevendraaier en een spanningszoeker zijn vaak voldoende. Een striptang kan handig zijn als je draden opnieuw moet strippen. Het belangrijkste ‘gereedschap’ is voorzichtigheid en het volgen van de veiligheidsinstructies. Lees ook onze tips voor veilig werken met elektrisch gereedschap voor een goede voorbereiding.

Is het vervangen van inbouwspots moeilijk?

Voor de meeste mensen met een beetje handigheid is het vervangen van een bestaande spot een goed te doen klus, mits je de veiligheidsregels strikt volgt (stroom eraf!). Als je nieuwe gaten moet boren of de bedrading moet aanpassen, wordt het ingewikkelder en is hulp van een professional aan te raden.

Wat is het verschil tussen 12V en 230V spots?

230V spots sluit je direct aan op het normale stroomnet (230 Volt wisselspanning). 12V spots werken op een lagere, veilige spanning (12 Volt). Hiervoor heb je altijd een transformator (trafo) nodig die de 230V netspanning omzet naar 12V. 12V spots worden vaak gebruikt in badkamers (vanwege veiligheid) of voor specifieke lichteffecten.

Veiligheid voorop: stroom eraf!