Van saaie bak tot insectenvriendelijke border

Je kijkt naar buiten en ziet die ene plantenbak staan. Of misschien is het die smalle strook aarde langs het pad of de schutting. Wat de plek ook is, je vindt hem misschien wat kaal, wat saai. Stelt je eens voor dat je deze plek omtovert tot een levendige oase, vol kleur en leven. Een plek die niet alleen mooi is voor jou, maar ook een thuis biedt aan nuttige insecten zoals bijen en vlinders. Dat klinkt toch fantastisch? Het transformeren van een simpele bak of border naar een insectenparadijs is makkelijker dan je denkt. Het brengt leven in je tuin en draagt bij aan de natuur om je heen.

Waarom een insectvriendelijke border?

Je vraagt je misschien af waarom je moeite zou doen voor insecten. Insecten, zoals bijen, hommels en vlinders, spelen een cruciale rol in ons ecosysteem. Ze zijn onmisbaar voor de bestuiving van veel planten, waaronder de gewassen die zorgen voor ons voedsel. Helaas hebben veel insectensoorten het moeilijk door verlies van leefgebied en voedselbronnen. Door jouw border of plantenbak insectvriendelijk in te richten, bied je ze een veilige haven met voldoende voedsel. Het is een kleine moeite met een groot effect. Bovendien brengt het veel leven en kleur in je tuin. Het observeren van druk zoemende bijen en fladderende vlinders geeft veel voldoening.

De eerste stappen: analyse en voorbereiding

Voordat je enthousiast planten gaat kopen, is het slim om even stil te staan bij de plek zelf. Goede voorbereiding is het halve werk en zorgt ervoor dat jouw insectenborder een succes wordt.

• Analyseer de locatie: Hoeveel zonlicht krijgt de plek gedurende de dag? Is het volle zon, halfschaduw of voornamelijk schaduw? Dit bepaalt grotendeels welke planten het goed doen.
• Bekijk de grondsoort: Is de grond zanderig en droog, of juist kleiachtig en vochtig? De meeste planten hebben voorkeuren voor een bepaalde grondsoort. In een plantenbak gebruik je natuurlijk potgrond, maar let ook dan op de waterhuishouding.
• Verbeter de bodem: Een gezonde bodem is de basis voor sterke planten. Werk wat organisch materiaal, zoals compost, door de bovenste laag van de grond. Dit verbetert de structuur, het vochtvasthoudend vermogen en voegt voedingsstoffen toe. Voor een plantenbak kies je best voor kwalitatieve, turfvrije potgrond, eventueel gemengd met wat extra compost.
• Denk na over de afwatering: Zeker in plantenbakken is goede afwatering essentieel. Zorg voor gaten onderin de bak en eventueel een laagje hydrokorrels om te voorkomen dat de wortels te nat staan.

Planten kiezen die insecten aantrekken

Dit is misschien wel het leukste onderdeel: het uitzoeken van de planten! De sleutel tot een succesvolle insectvriendelijke border is variatie. Kies planten die op verschillende momenten bloeien, zodat er van het vroege voorjaar tot diep in de herfst nectar en stuifmeel beschikbaar is.

Nectar- en stuifmeelrijke toppers

Insecten komen af op bloemen die rijk zijn aan nectar (voor energie) en stuifmeel (voor eiwitten). Kies bij voorkeur voor ‘enkelvoudige’ bloemen, waarbij de meeldraden en stamper goed bereikbaar zijn. Dubbele bloemen zien er soms mooi uit, maar bieden insecten vaak weinig voedsel.

Hier zijn enkele suggesties voor planten die geliefd zijn bij bijen, hommels en vlinders:

• Voor het vroege voorjaar: Krokus (Crocus), Sneeuwklokje (Galanthus), Longkruid (Pulmonaria), Blauwe druifjes (Muscari).
• Voor de lente en vroege zomer: Ooievaarsbek (Geranium), Salie (Salvia nemorosa), Kattenkruid (Nepeta), Bieslook (Allium schoenoprasum), Tijm (Thymus), Lavendel (Lavandula angustifolia), Beemdkroon (Knautia arvensis).
• Voor de zomer en nazomer: Vlinderstruik (Buddleja davidii – kies een steriele variant indien mogelijk), Zonnehoed (Echinacea purpurea, Rudbeckia), Dropplant (Agastache), IJzerhard (Verbena bonariensis), Bergamotplant (Monarda), Marjolein (Origanum), Hemelsleutel (Sedum spectabile).
• Voor de late herfst: Herfstaster (Aster novi-belgii of Aster novae-angliae), Klimop (Hedera helix – bloeit laat en is een belangrijke voedselbron).

VIDEO: Border aanleggen in de tuin | GAMMA

Onmisbare bronnen

Ga dieper in op Van saaie bak tot insectenvriendelijke border met deze informatieve selectie.

• Border inrichten met planten, voorkom deze meest gemaakte fouten

Waardplanten voor vlinders

Naast nectarplanten voor volwassen vlinders, zijn ook waardplanten belangrijk. Dit zijn planten waarop vlinders hun eitjes leggen en waarvan de rupsen eten. Zonder waardplanten, geen nieuwe generatie vlinders!

• Grote brandnetel (Urtica dioica): Verrassend misschien, maar een hoekje met brandnetels is een top-waardplant voor onder andere de Atalanta, Dagpauwoog en Kleine vos. Misschien niet direct voor in je mooiste border, maar wel voor een vergeten hoekje.
• Look-zonder-look (Alliaria petiolata): Waardplant voor het Oranjetipje.
• Diverse grassoorten: Verschillende soorten zandoogjes en dikkopjes gebruiken grassen als waardplant. Siergrassen in je border zijn dus ook nuttig.
• Vuilboom (Frangula alnus): Waardplant voor het Boomblauwtje en de Citroenvlinder (ook Wegedoorn).

Kies voor inheems en biologisch

Inheemse planten zijn planten die van nature in Nederland voorkomen. Ze zijn perfect aangepast aan ons klimaat en onze bodemsoorten. Bovendien zijn veel Nederlandse insectensoorten gespecialiseerd op deze inheemse planten. Kies, indien mogelijk, voor biologisch gekweekte planten. Deze zijn vrij van schadelijke bestrijdingsmiddelen die funest zijn voor insecten.

Meer dan alleen planten: structuur en beschutting

Een insectvriendelijke border bestaat uit meer dan alleen bloemen. Insecten hebben ook behoefte aan beschutting, plekjes om te overwinteren en water.

• Zorg voor structuur: Wissel hoge en lage planten af. Gebruik verschillende bladvormen en texturen. Dit zorgt niet alleen voor een interessante border, maar biedt ook variatie in schuilplekken.
• Voeg elementen toe: Leg een paar stenen of een stuk (onbehandeld) hout in de border. Insecten gebruiken dit om op te warmen in de zon of om onder te schuilen.
• Laat wat rommeligheid toe: Ruim in de herfst niet alles rigoureus op. Laat uitgebloeide stengels en zaadhoofden staan. Veel insecten overwinteren hierin. Vogels pikken in de winter graag de zaden mee. Bladafval op de bodem biedt isolatie en een schuilplaats voor overwinterende insecten en andere kleine diertjes.
• Bied water aan: Plaats een ondiepe schaal met water en wat steentjes of knikkers erin. De steentjes zorgen ervoor dat insecten veilig kunnen landen en drinken zonder te verdrinken. Ververs het water regelmatig.

Onderhoud: minder is meer

Goed nieuws: een insectvriendelijke border vraagt over het algemeen minder onderhoud dan een strak aangeharkte tuin. Het belangrijkste is dat je de natuur zoveel mogelijk haar gang laat gaan.

• Gebruik geen gif: Vermijd absoluut chemische bestrijdingsmiddelen (insecticiden, herbiciden, fungiciden). Deze doden niet alleen de ‘plaag’, maar ook nuttige insecten en verstoren het natuurlijke evenwicht. Vaak lossen problemen zoals bladluis zich vanzelf op als je lieveheersbeestjes en andere natuurlijke vijanden de kans geeft.
• Beperk het wieden: Natuurlijk haal je onkruid weg dat je mooie planten dreigt te overwoekeren. Maar tolereer ook wat wilde planten, zolang ze geen plaag vormen. Sommige ‘onkruiden’ zijn waardevolle voedselbronnen of waardplanten.
• Water geven met beleid: Geef liever minder vaak een flinke hoeveelheid water dan elke dag een beetje. Dit stimuleert planten om dieper te wortelen. Planten in bakken hebben vaker water nodig dan planten in de volle grond, zeker tijdens warme, droge periodes. Geef water bij de voet van de plant om schimmelziekten te voorkomen.
• Natuurlijke bemesting: Een jaarlijkse laag compost in het voorjaar is vaak voldoende. Vermijd kunstmest, dit leidt vaak tot slappe planten die aantrekkelijker zijn voor bladluizen.

Geniet van het leven in je border

Nu jouw saaie bak of border is omgetoverd tot een bruisende, insectvriendelijke plek, is het tijd om te genieten. Neem de tijd om te kijken en te luisteren. Observeer de verschillende soorten bijen, hommels en zweefvliegen die de bloemen bezoeken. Bewonder de kleuren van de vlinders die rondfladderen. Je hebt niet alleen een prachtige, levendige border gecreëerd, maar ook een waardevolle bijdrage geleverd aan de biodiversiteit in jouw omgeving. Het is een klein stukje natuur, vlak bij huis, waar jij en de insecten samen van genieten.

Veelgestelde vragen over insectvriendelijke borders

Welke planten zijn het makkelijkst voor een beginnende tuinier?

Planten zoals Lavendel, Kattenkruid, Salie (Salvia nemorosa), Ooievaarsbek (Geranium), Hemelsleutel (Sedum) en Zonnehoed (Echinacea) zijn over het algemeen sterk, vragen weinig onderhoud en zijn zeer aantrekkelijk voor insecten.

Moet ik een insectenhotel plaatsen?

Een insectenhotel kan een leuke toevoeging zijn, vooral voor solitaire bijen en wespen. Maar een border met voldoende structuur, wat dood hout en holle stengels die blijven staan in de winter, biedt vaak al veel natuurlijke nest- en overwinteringsgelegenheid.

Hoeveel water heeft mijn insectvriendelijke border nodig?

Dit hangt af van de locatie (zon/schaduw), de grondsoort (zand/klei) en het weer. Planten in de volle grond hebben, eenmaal goed geworteld, vaak alleen water nodig tijdens lange droge periodes. Planten in bakken drogen sneller uit en vragen regelmatiger water, vooral in de zomer. Controleer de vochtigheid van de grond door je vinger erin te steken.

Kan ik ook een insectvriendelijke border maken op een balkon?

Jazeker! Veel van de genoemde planten doen het uitstekend in potten en bakken. Zorg voor voldoende grote bakken met goede afwatering. Ook op een klein balkon kun je een waardevolle mini-habitat creëren voor insecten.

Wat doe ik tegen bladluis zonder gif te gebruiken?

Bladluizen trekken natuurlijke vijanden aan, zoals lieveheersbeestjes en zweefvlieglarven. Geef deze nuttige insecten de tijd om hun werk te doen. Je kunt luizen ook wegspoelen met een harde waterstraal of ze handmatig verwijderen. Zorg voor gezonde, sterke planten; die zijn minder vatbaar.